Obraćanje dr Irene Radović prilikom dodjele Ordena Legije časti

Uvaženi ambasadore Thimonier,

Poštovana Predsjednice Skupštine Crne Gore, poslanici, ministri, ekselencije,

Poštovani predstavnici medija,

Dragi prijatelji i kolege,

Izuzetno sam počastvovana što sam dobitnica najznačanijeg odlikovanja koje Republika Francuska dodjeljuje –Ordena Legije časti.

Zahvalna sam i ponosna što se ovo najprestižnije francusko odlikovanje uručuje prvi put crnogorskom državljaninu/državljanki na teritoriji Crne Gore, nakon obnove nezavisnosti.

Čast je još veća što su ovo priznanje prije mene, kroz istoriju dobijali članovi naše kraljevske porodice: kralj Nikola (prvi nosilac Ordena Legije časti 1884), knjaz Danilo, knjaz Mirko i potomak dinastije Petrovića – uvaženi i dragi princ Nikola.

Ovaj gest Francuske doživljavam kao počast mojoj zemlji i meni. I kao snažnu reafirmaciju vrijednosti slobode, pravednosti, hrabrosti, marljivosti i upornosti, koje su nas ujedinile danas ovdje.

Geslo nacionalnog Ordena Legije Časti (ustanovljenog od Napoleona Bonaparte davne 1802. godine) je„Za čast i domovinu“... Radi se o vrijednostima koje su na nas prenosile prethodne generacije, koje su moji najbliži od djetinstva utkali u moje biće – držeći da su čast, pravda i ljubav prema Crnoj Gori i njenom napretku najveća vrijednost i osnov naših života.

Moja ljubav prema Francuskoj razvila se još kroz djetinjstvo. To su bile godine kad smo se u Crnoj Gori pod bremenom ratova na prostoru bivše Jugoslavije, u oskudnim uslovima borili za obrazovanje i sanjali o blagostanju. Tada sam se, kroz đačke uspjehe, prvi put susrela sa Parizom i otpočela neraskidivu romansu sa gradom i državom odakle je svjetlost napretka i slobode obasjala Evropu u 18. vijeku, nastavljajući i predvodeći i danas – ponosno, kao svjetionik demokratskih, slobodarskih vrijednosti i progresa; Sa narodom čiji je simbol ljudski, ženski, lik Marijane, kao personifikacije slobode i razbijanja tradicionalnih okova i stega.

Period studija iznjedrio je dvije ljubavi koje će zauvijek tinjati u meni - ekonomiju i diplomatiju.Uz potrebu da uvijek budem svoja, te dvije ljubavi su profilisale moju karijeru.

Tako ću godinama ostati profesionalno vezana za Ekonomski fakultet Univerziteta Crne Gore, paralelno sa diplomatskim angažmanom.

Počeci u Ministarstvu inostranih poslova Crne Gore 2000. godine donijeli su bogata iskustva u svijetu multilaterale i regionalnih ekonomskih inicijativa, koja su me preporučila da kasnije preuzmem izazovnu ulogu u snaženju bilateralnih odnosa Crne Gore sa Ujedinjenim Kraljevstvom i SAD. Uslijedili su moji kontakti u Londonu s Forin Ofisom, realizacija prve posjete britanskog ministra spoljnih poslova u istoriji Crne Gore, a potom i stipendija britanske Vlade za postdiplomske studije međunarodnih odnosa na King’s College-u, Univerziteta Kembridž. Godinu kasnije, uz stipendiju Vlade Republike Italije, zaokružiću još jednu magistraturu iz oblasti primijenjene ekonomije.

Nastavljajući s paralelnim akademskim i diplomatskim angažmanom, vremenom sam naučila recepte diplomatije u međunarodnom kontekstu i stekla atipična i, usuđujem se reći, jedinstvena iskustva.

Po povratku u domovinu, u periodu priprema za obnovu crnogorske nezavisnosti, od 2003. godine predstavljala sam Vladu Velike Britanije u Crnoj Gori. Naprije kao šefica Kancelarije Velike Britanije u Podgorici, a potom, nakon sticanja nezavisnosti, i kao zamjenica britanskog ambasadora u Crnoj Gori. Sve do mog odlaska na All Souls College, Univerziteta Oxford 2007. godine, gdje sam radila na doktorskoj disertaciji na temu evropske monetarne unije.

2007. godine, od mene je zatraženo da kao prva saradnica Ministra vanjskih poslova učestvujem u izgradnji i osnaživanju naše zemlje nakon obnove nezavisnosti. Vratila sam se i dala svoj doprinos s timom izuzetnih mladih ljudi, na koje ostajem posebno ponosna. Naš rad je, kako tada, tako i danas, vođen snom o prosperitetnoj, demokratskoj i međunarodno uvaženoj Crnoj Gori.

U tom periodu Crna Gora je afirmisana kao simbol dobrosusjedske saradnje i faktor stabilnosti u regionu, ostvarena je vizna liberalizacija, ojačana diplomatska mreža. 2008. godine je u Parizu i zvanično predata aplikacija za članstvo u EU ondašnjem francuskom predsjedniku i predsjedavajućem Savjetom EU, Nikoli Sarkoziju, čime je trasiran evropski i evroatlantski put naše zemlje.

Na inicijativu prvog rezidentnog ambasadora Francuske u nezavisnoj Crnoj Gori, Bernarda Garanchera, pružena mi je prilika da 2009. godine steknem dodatne vještine na prestižnoj francuskoj Nacionalnoj školi za administraciju - ENA, koja je od kraja Drugog svjetskog rata, kada ju je osnovao general de Gol, decenijama davala kadrove za najviša mjesta u hijerarhiji francuske države. Uključujući i aktuelnog francuskog predsjednika Emanuela Makrona.

Nedugo potom Francuska postaje moj drugi dom - država u kojoj sam gotovo 5 godina imala čast da budem ambasadorka Crne Gore. Po mom dolasku u Bulevar St Germain 216 imala sam priliku da budem akterka uspona crnogorsko-francuskih odnosa. Obilježenog 2012. godine otvaranjem pregovora Crne Gore sa EU za vrijeme francuskog predsjedavanja, te 2014. godine - prvom i jedinom zvaničnom posjetom crnogorskog Premijera Parizu u istoriji crnogorsko-francuskih odnosa, na poziv tadašnjeg predsjednika Republike, François-a Hollanda.

Duge i snažne istorijske, političke i kulturne veze Crne Gore s Francuskom datiraju od prijateljstva Remona Tuluškog i kralja Bodina s početka prethodnog milenijuma, preko knjaza i kralja Nikole I Petrovića, koji se školovao u Francuskoj i koji je francuski jezik uveo kao prvi strani jezik u Državnoj gimnaziji na Cetinju... sve do brojnih savremenih kulturno-umjetničkih veza, čiju, svakako, posebnu vrijednost čini djelo slikara Dada Đurića...

To obavezuje. Tokom mog ambasadorkog mandata dala sam doprinos da Crna Gora pristupi Međunarodnoj organizaciji za frankofoniju (OIF). S ponosom sam obavljala dužnost prve specijalne izaslanice Predsjednika Crne Gore u Frankofoniji, radosna što se Crna Gora pridružila zajednici koja više od pola vijeka povezuje i zbližava frankofone zemlje koje baštine vrijednosti interkulturnog dijaloga i demokratije, dijeleći prostor koji je Francuska oplemenila svojom tradicijom, književnošću, kulturom i jezikom.

Boravak u moćnoj kolijevci najvećeg romanskog jezika, čija diplomatija, istorija, kultura i ekonomija snažno utiču na globalne tokove, zauvijek će ostati u mom najljepšem sjećanju. To iskustvo je pomjerilo moje vidike i granice. Pružilo mi je mogućnost da ostvarim kontakt sa brojnim istaknutim francuskim i svjetskim liderkama i liderima iz javnog i kulturnog života. Oplemenilo me profesionalno i lično.

Ostali su mi urezani u sjećanju sastanci kod tadašnje ministarke finansija, Kristin Lagard, aktuelne guvernerke Evropske centralne banke, vatrene zagovornice ekonomskog osnaživanja žena, koja je dodatno osnažila moja uvjerenja. Pored moje životne i profesionalne posvećenosti borbi za nacionalne i ekonomske interese Crne Gore, moja misija je postala – borba za pravednije crnogorsko društvo slobodnih pojedinaca i funkcionalnih institucija, u kojem žene i muškarci imaju jednake šanse.

S takvim uvjerenjima i ambicijama sam se vratila u Crnu Goru.

2017. godine sam postala prva žena viceguvernerka u višedecenijskoj istoriji Centralne banke Crne Gore. Bila sam i jedina žena među 8 članova Savjeta Centralne banke.

Od 2020. godine prva sam žena na čelu Investiciono-razvojnog fonda Crne Gore (IRF) od njegovog osnivanja unazad tri decenije. Prva sam i jedina žena u Odboru direktora IRF-a, državne razvojne finansijske institucije, sistemski značajne i četvrte najveće u crnogorskom bankarskom sistemu.

U rukovodećem timu IRF-a čiji sam dio, rodni paritet, znanje, posvećenost i odgovornost su formula uspjeha. Formula koja je doprinijela da u godini za nama ostvarimo najbolji poslovni rezultat u posljednjoj deceniji, osnažimo instituciju, te oformimo nova strateška partnerstva. Prošle godine smo u okviru Strategije Predsjednika Makrona za Zapadni Balkan uspostavili partnerstvo sa francuskom razvojnom bankom AFD, radi razvojne podrške Crnoj Gori i finansiranja zelenih investicionih projekata mikro, malih i srednjih preduzeća, i crnogorskih opština.

Posebno sam ponosna na učinak IRF-a u partnerstvu sa Skupštinom Crne Gore, uz podršku ambasada Francuske, EU, Velike Britanije i SAD, u segmentu ekonomskog osnaživanja žena, kao generatora ekonomskog razvoja. Zajednički smo pokrenuli kampanju uklanjanja barijera koje remete ostvarivanje punog ekonomskog potencijala žena Crne Gore. To je rezultiralo usvajanjem Nacionalne agende za ekonomsko osnaživanje žena u martu ove godine. Jedan od konkretnih ciljeva je povećanje zastupljenosti i liderstva žena na upravljačkim pozicijama u velikim preduzećima, u privatnom i javnom sektoru; prevazilaženje razlika u zaradama među polovima i prevencija nasilja i rodno zasnovane diskriminacije na radnom mjestu, kroz zakonska rješenja, u skladu sa evropskim direktivama i međunarodnom konvencijama.

Svi koji me znate, a među vama su ljudi iz različitih perioda mog života, znate da moj karijerni put i moje lične prilike nisu bile uvijek lake.

Žena uvijek ima pravo izbora, da pristane na ono što joj namijenjeno u tradicionalnom društvu ili da se bori za nešto više, za sebe i za druge. Ja sam birala teži put. Onaj za koji duboko vjerujem da je jedini ispravan.

Ponekad nije prijatno, ni lako, kada, obavljajući profesionalno i časno dužnost od interesa za svoju zemlju, morate da rušite staklene plafone i suprotstavljate se moćnim pojedinicima koji smatraju da su iznad zakona. O toj ličnoj, vrlo teškoj borbi i javnoj borbi, sve sam već rekla i sada ću je pomenuti samo u kontekstu ovog priznanja, koje mi je neizmjerna satisfakcija za sve preživljeno.

Ta moja lična borba i proživljena iskustva, obavezali su me da ih podijelim sa drugima. Sve što sam naučila o pravu, nejednakosti, zlostavljanju i rodno zasnovanoj diskriminaciji na radnom mjestu, političkim uticajima, analizirajući sopstveno i iskustva drugih u Crnoj Gori, u julu ove godine pretočila sam u autorsku knjigu „Mobing u Crnoj Gori“. Iskustvo sam podijelila sa željom da bude od koristi svima, ako se ikada nađu u ulozi žrtve, da znaju da su taj put prije njih prošli i drugi. Ne boreći se samo za sebe, već za istinu i pravdu.

Uvaženi ambasadore Thimonier, dragi prijatelji,

Kada se dese ovakve prilike, uvijek je nedovoljno riječi da iskažu sva ona osjećanja koja su u nama.

Svi koji ste ovdje, u nekom trenutku života bili ste mi podrška, bedem, oslanac i otvorili neka nova vrata. Želim i ovom prilikom da zahvalim svima vama koji ste bili uz mene u najtežim momentima.

Hvala mom timu u IRF-u. Ponosna sam na vas.

Posebnu zahvalnost dugujem Vama i Vašem timu, ambasadore Thimonier, na podršci u brojnim incijativama IRF-a u protekle dvije godine. Počastvovana sam prilikom da mi insignije Ordena Legije Časti uručite upravo Vi – erudita i jedan od najboljih poznavalaca prilika na Balkanu koje Francuska ima.

Cijenim Vaše prijateljstvo i odnos koji iskazujete prema mojoj Crnoj Gori, Vašu podršku i kvalitet naše saradnje u proteklom periodu. Zahvalna sam Vam što ste snažno podržali kandidature crnogorske Vlade 2021. godine, kojim sam ispred Crne Gore bila predložena za generalnu sekretarku Savjeta za regionalnu saradnju (RCC) i viceguvernerku Razvojne banke Savjeta Evrope.

Hvala Vam od srca što ste danas upriličili ovaj prelijepi događaj.

Poštovani ambasadore Thimonier, dragi prijatelji,

Dostupni izvori Istorijskog instituta Crne Gore govore da Francuska danas po prvi put u cijeloj istoriji postojanja samostalne crnogorske države najviše francusko odlikovanje uručuje jednoj ženi. Kao Crnogorka iz srca Stare Crne Gore, dirnuta sam, više nego što riječ može iskazati, ovim priznanjem koje ima snažno značenje i inspiriše duboke emocije.

Republici Francuskoj i Predsjedniku Republike Emanuelu Makronu zahvaljujem na dodjeli najprestižnijeg odlikovanja. Nosiću ga sa osjećanjem najveće časti i ponosa, a kroz moju misiju slaviću prijateljske odnose Crne Gore i Francuske.

Vive le Montenegro, vive la France et vive l’amitié entre nos deux peuples!